อธิบายกลไก ประกันสังคม ทำไมบางกรณี คนจ่ายนานกว่า ได้บำนาญน้อยกว่า /โดย ลงทุนแมน

- นาย A เป็นมนุษย์เงินเดือน 15 ปี จ่ายสมทบประกันสังคมเต็มอัตราตลอด ต่อมาได้ลาออก เพื่อทำธุรกิจค้าขายส่วนตัว พร้อมจ่ายสมทบประกันสังคมมาตรา 39 ต่ออีก 20 ปี

- นาย B ทำเหมือนนาย A ทุกอย่าง ยกเว้นว่าเมื่อลาออกแล้ว เขาไม่ได้จ่ายสมทบประกันสังคมอีกแล้ว

รู้หรือไม่ ? วิธีการคำนวณประกันสังคมแบบปัจจุบัน สุดท้ายแล้วคนที่จะได้บำนาญมากกว่าคือนาย B โดยได้รับเงิน 3,000 บาทต่อเดือน ส่วนนาย A กลับได้เพียง 2,400 บาทต่อเดือน แม้ว่าจะจ่ายเงินเข้าประกันสังคมมากกว่าและนานกว่าก็ตาม

ทำไมนาย B ถึงได้บำนาญมากกว่า และประกันสังคมคำนวณด้วยวิธีไหน ?
ลงทุนแมนจะเล่าให้ฟัง

เงินเกษียณประกันสังคม จะแบ่งเป็น 2 เงื่อนไขคือ

1. เงินบำเหน็จ จะได้เมื่อเราจ่ายเงินสมทบประกันสังคมน้อยกว่า 180 เดือน หรือ 15 ปี
2. เงินบำนาญ จะได้เมื่อเราจ่ายเงินสมทบประกันสังคมตั้งแต่ 180 เดือน หรือ 15 ปีขึ้นไป

ซึ่งเงินบำนาญที่ประกันสังคมจะจ่ายให้เรา คำนวณจากเงินบำนาญ = (20% x เงินค่าจ้างเฉลี่ย 60 เดือนสุดท้าย) + รับโบนัสเพิ่มอีกปีละ 1.5% ของเงินค่าจ้างเฉลี่ย 60 เดือนสุดท้าย

โดยฐานค่าจ้างเฉลี่ยสูงสุดที่นำมาคำนวณสำหรับมาตรา 33 คือ 15,000 บาท
ขณะที่ของมาตรา 39 คือ 4,800 บาทเท่านั้น

ทั้งนี้ ประกันสังคมมาตรา 33 คือ ระบบประกันตนภาคบังคับสำหรับลูกจ้างในภาคเอกชน ซึ่งนายจ้างมีหน้าที่ขึ้นทะเบียนให้ลูกจ้าง
โดยผู้ประกันตน ต้องจ่ายสมทบ 5% ของค่าจ้างรายเดือน ซึ่งจะอยู่ระหว่าง 83 บาท ถึง 750 บาทต่อเดือน

ส่วนประกันสังคมมาตรา 39 คือการประกันตนภาคสมัครใจ สำหรับผู้ที่เคยทำงานในมาตรา 33 แล้วลาออก แต่ต้องการรักษาสิทธิประโยชน์ประกันสังคม
โดยผู้ประกันตน ต้องจ่ายเงินสมทบ 9% ของฐาน 4,800 บาท ซึ่งก็คือเดือนละ 432 บาท

พอวิธีคิดเงินบำนาญเป็นแบบนี้ ที่กำหนดเพดานค่าจ้างเฉลี่ยที่แตกต่างกันหลายเท่า
นี่เลยทำให้หลายคนที่เปลี่ยนจากมาตรา 33 มาสู่มาตรา 39 ได้รับเงินบำนาญน้อยนั่นเอง

ซึ่งเรื่องนี้ไม่ได้เป็นปัญหาเฉพาะกลุ่มคนที่เคยเป็นลูกจ้างเท่านั้น แต่ยังส่งผลกับคนที่ยังเป็นลูกจ้างอยู่ แต่ถูกปรับค่าจ้างให้น้อยลงในช่วงท้ายของการทำงานเช่นกัน

เพราะเงินบำนาญคำนวณจากเงินค่าจ้างเฉลี่ย 60 เดือน หรือ 5 ปีสุดท้าย ซึ่งถ้าปีหลัง ๆ เราได้ค่าจ้างลดลง เท่ากับว่าจะได้บำนาญน้อยลงเลย แม้ว่าก่อนหน้านี้เราจะจ่ายเงินสมทบมากแค่ไหนก็ตาม

คำนวณเป็นตัวเลขแบบง่าย ๆ ถ้า 5 ปีหลัง เราได้ค่าจ้างลดลง อาจจะด้วยสถานการณ์ของบริษัทไม่ดี หรือย้ายไปทำงานที่ใหม่ แต่สรุปแล้วได้เพียง 12,000 บาทต่อเดือน

บำนาญก้อนที่ไม่รวมโบนัส จากเดิมที่จะได้ = 20% x 15,000 = 3,000 บาทต่อเดือน
ก็จะลดลงเหลือ = 20% x 12,000 = 2,400 บาทต่อเดือน
ทั้ง ๆ ที่เราเคยมีรายได้เกิน 15,000 บาท และจ่ายสมทบเต็มอัตรามาตลอด

ซึ่งคนจำนวนไม่น้อยมองว่า ไม่ยุติธรรม จากเรื่องนี้จึงทำให้ประกันสังคมเตรียมปรับปรุงสูตรคำนวณเงินบำนาญใหม่ ที่เรียกว่าสูตร Care ที่ยึดหลักการระบบบำนาญสากล

โดยสูตร Care จะมีการคำนวณคล้ายแบบเดิม แต่ที่แตกต่างแบบชัดเจนคือ จากที่ใช้เงินค่าจ้างเฉลี่ย 60 เดือนสุดท้าย เปลี่ยนเป็นใช้ “ค่าจ้างเฉลี่ย” ตลอดทุกเดือนที่ส่งเงินสมทบ ตั้งแต่เริ่มทำงานจนเกษียณ โดยจะปรับค่าจ้างในอดีตให้เป็นค่าเงินปัจจุบัน ก่อนนำมาคำนวณ

จะเห็นได้ว่า สูตรใหม่ส่งมากได้มาก ส่งน้อยได้น้อย จึงสามารถสะท้อนเงินสมทบได้ดีกว่า และด้วยวิธีนี้เองจะทำให้กลุ่มคนที่เล่ามา ได้รับเงินบำนาญที่สูงขึ้น

อย่างไรก็ตาม ด้วยการคำนวณแบบนี้ ก็อาจมีกลุ่มที่ได้รับบำนาญลดลงเช่นกัน นั่นคือ กลุ่มคนที่มีรายได้ต่ำมาตลอด แต่มีรายได้สูงในช่วงใกล้เกษียณ

ซึ่งประกันสังคมยืนยันว่า ใครที่ได้บำนาญไปแล้ว ต่อให้สูตรใหม่คำนวณได้น้อยลง ก็จะยังได้บำนาญเท่าเดิม ส่วนคนที่ได้น้อยกว่าสูตรใหม่ จะได้รับบำนาญเพิ่มขึ้น

ก็ดูเหมือนว่า เรื่องนี้น่าจะเป็นข่าวดีสำหรับมนุษย์วัยทำงาน ที่ได้เห็นว่าเงินสมทบที่ส่งไปตลอดทุกเดือน สะท้อนไปยังบำนาญอย่างยุติธรรมมากขึ้นในที่สุด..

References
- สำนักงานประกันสังคม กระทรวงแรงงาน
- https://www.arac.co.th/a/98988/
- https://www.hfocus.org/sites/default/files/files_upload/tawxyangkarkhanwnbanaysuutr-care.pdf