บทเรียน การหลุดกับดักรายได้ปานกลาง ของเกาหลีใต้ /โดย ลงทุนแมน
ย้อนกลับไปปี 1960 เกาหลีใต้และไทย เคยมีรายได้ต่อหัวพอ ๆ กัน และเป็นประเทศรายได้ต่ำเหมือนกัน

มาในวันนี้ เกาหลีใต้ ได้กลายเป็นกลุ่มประเทศรายได้สูงแล้ว ขณะที่ประเทศไทย แม้จะมีการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง แต่ก็ยังคงอยู่ในกลุ่มประเทศรายได้ปานกลางมาเกือบ 40 ปีแล้ว

เราสามารถเรียนรู้อะไร จากเกาหลีใต้ได้บ้าง ?
ไทยตามรอยเกาหลีใต้ เพื่อหลุดกับดักรายได้ปานกลาง ได้หรือไม่ ?
ลงทุนแมนจะเล่าให้ฟัง

ตามหลักเกณฑ์ล่าสุดของ World Bank ได้แบ่งกลุ่มประเทศ ตามรายได้ประชาชาติ GNI per capita
ซึ่งหมายถึง รายได้ที่สร้างขึ้นโดยประชากรของประเทศนั้น ๆ ไม่ว่าจะอยู่ที่ใดในโลก

- ประเทศรายได้ต่ำ
GNI per capita น้อยกว่า 41,000 บาทต่อปี

- ประเทศรายได้ปานกลางระดับล่าง
GNI per capita ช่วง 41,000-164,000 บาทต่อปี

- ประเทศรายได้ปานกลางระดับบน
GNI per capita ช่วง 164,000-500,000 บาทต่อปี

- ประเทศรายได้สูง
GNI per capita มากกว่า 500,000 บาทต่อปี

โดยประเทศไทยนั้นมี GNI per capita อยู่ที่ 230,000 บาทต่อปี ทำให้จัดอยู่ในกลุ่มประเทศรายได้ปานกลางระดับบน

ปี 1987 ประเทศไทยหลุดพ้นจากประเทศรายได้ต่ำ
ก้าวสู่ประเทศรายได้ปานกลางระดับล่าง
ปี 2011 ไทยก็สามารถไต่ระดับขึ้นมาสู่ประเทศรายได้ปานกลางระดับบน

ถ้าลองไล่ยุคของประเทศไทยแบบง่าย ๆ

- ยุคแรก ทำเกษตรเพื่อยังชีพ คนไทยส่วนใหญ่ทำเกษตรเพื่อกินเอง เหลือจึงค่อยแบ่งขาย

- ยุคที่สอง ทำเกษตรเพื่อการค้า ภาครัฐส่งเสริมการเพาะปลูกเชิงพาณิชย์ เช่น ข้าว ยางพารา ผลไม้ เพื่อส่งออก

- ยุคที่สาม อุตสาหกรรมโรงงาน ไทยกลายเป็นฐานการผลิตยานยนต์และอิเล็กทรอนิกส์ มีโรงงานจากญี่ปุ่นมาลงทุน เช่น Honda, Toyota รวมถึงโรงงานประกอบชิ้นส่วนรองเท้า เครื่องใช้ไฟฟ้า ทำให้การส่งออกเติบโตอย่างรวดเร็ว

- ปัจจุบัน ประเทศไทยส่งเสริมด้านการเป็นศูนย์กลางของการท่องเที่ยว โดยภาครัฐสนับสนุนด้าน Medical and Wellness Tourism เพื่อให้ไทยเป็นศูนย์กลางของการท่องเที่ยวโลก

นับตั้งแต่วันนั้นจนถึงวันนี้ ถึงแม้จะมีการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง แต่ประเทศไทยยังคงอยู่ในสถานะประเทศรายได้ปานกลาง มายาวนานเกือบ 40 ปีแล้ว

ซึ่งทาง World Bank นิยามปัญหานี้ ที่ไทยกำลังเผชิญอยู่ว่า กับดักรายได้ปานกลาง หรือ Middle Income Trap

โดยจากการศึกษาของ World Bank
ประเทศต่าง ๆ จะเปลี่ยนผ่านจากรายได้ต่ำไปรายได้ปานกลาง ใช้เวลาราว 35 ปี
และการเปลี่ยนผ่านจากรายได้ปานกลางไปรายได้สูง ใช้เวลาราว 14 ปี

อย่างไรก็ตาม การศึกษานี้พบว่า ตั้งแต่ปี 1990 มีเพียงไม่กี่ประเทศเท่านั้น ที่สามารถเปลี่ยนผ่านจากรายได้ปานกลางไปรายได้สูง ตัวอย่างเช่น เกาหลีใต้ ไต้หวัน สิงคโปร์ ไอร์แลนด์ ฟินแลนด์ นิวซีแลนด์ ออสเตรเลีย

ประเทศเหล่านี้ทำอย่างไร เพื่อให้พ้นกับดักรายได้ปานกลาง ? เราสามารถเรียนรู้อะไรได้บ้าง ?

เราลองมาดูตัวอย่างของเกาหลีใต้กัน

ปี 1950 เกาหลีใต้เผชิญกับสงครามเกาหลี
ประเทศเสียหายอย่างหนัก เศรษฐกิจแทบพังทลาย

เกาหลีใต้จึงเริ่มแผนฟื้นฟูประเทศ โดยวางแผนจะเปลี่ยนจากประเทศเกษตรกรรม ไปสู่ประเทศอุตสาหกรรม

โดยได้ตั้งตัวเป็นฐานการผลิตให้ต่างชาติ
เพราะค่าแรงงานเกาหลีใต้ในตอนนั้นอยู่ในระดับแข่งขันได้ ทำให้การส่งออกนั้นเติบโตอย่างรวดเร็ว

และยังทุ่มงบให้การวิจัยตั้งแต่อดีต ควบคู่กับการนำเข้าเทคโนโลยีจากต่างประเทศ จากนั้นใช้วิธีศึกษาเทคโนโลยีเหล่านั้น

รวมถึงยังได้ให้การส่งเสริมภาคเอกชน โดยเฉพาะกลุ่มทุนใหญ่ ที่เรียกว่า แชโบล อย่าง Samsung และ Hyundai ทั้งแหล่งเงินทุน และสิทธิพิเศษในการลงทุนต่าง ๆ เพื่อต่อยอดสู่อุตสาหกรรมเทคโนโลยีในอนาคต

จนเปลี่ยนจากประเทศนำเข้า กลายเป็นประเทศที่ส่งออกสินค้าเทคโนโลยีของตัวเอง ไม่ว่าจะเป็น เครื่องใช้ไฟฟ้า อุปกรณ์โรงงาน รถยนต์ ชิ้นส่วนเรือ ชิ้นส่วนคอมพิวเตอร์ สมาร์ตโฟน

Samsung กลายเป็นผู้ผลิตชิปหน่วยความจำ รายใหญ่ที่สุดในโลก เป็นผู้นำตลาดสมาร์ตโฟน เป็นแบรนด์อุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ ที่รู้จักไปทั่วโลก
โดยมีรายได้ของกลุ่มปี 2024 คิดเป็นสัดส่วนถึง 13% ต่อ GDP เกาหลีใต้

Hyundai ที่มีจุดเริ่มต้นจากธุรกิจก่อสร้าง มีบทบาทสำคัญในการฟื้นฟูประเทศหลังภาวะสงครามสิ้นสุดลง ผู้อยู่เบื้องหลังโครงสร้างพื้นฐานสำคัญของประเทศ

ต่อมาจึงเริ่มขยับไปสู่การผลิตรถยนต์ร่วมกับ Ford พัฒนาต่อยอดจนสามารถผลิตรถยนต์แบรนด์ตัวเองได้

ปัจจุบัน Hyundai ติดอันดับ Top 5 ผู้ผลิตรถยนต์รายใหญ่ของโลก มีบริษัทในเครือ เช่น Kia และ Hyundai Mobis ที่มีบทบาทสำคัญต่อเศรษฐกิจของเกาหลีใต้ และการจ้างงานภายในประเทศ

นอกจากนี้ เกาหลีใต้ยังให้ความสำคัญกับการศึกษา โดยเน้นวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ และเทคโนโลยี (STEM) ที่เป็นองค์ความรู้สำคัญในการพัฒนาเทคโนโลยีของประเทศ

และยังเป็นประเทศ ที่มีอัตราการศึกษาจบมหาวิทยาลัยของประชากรสูงเป็นอันดับต้น ๆ ของโลก

อีกหนึ่งสิ่งที่สำคัญ คือ การส่งเสริม Soft Power จากดนตรีและซีรีส์ กลายเป็น วัฒนธรรมส่งออกระดับโลก ทั้ง K-pop, K-drama และ K-fashion

แถมยังเป็นสิ่งที่ช่วยผลักดันสินค้าและบริการของเกาหลีใต้สู่ตลาดโลกอีกด้วย

ถึงตรงนี้จะเห็นว่า เกาหลีใต้และไทยคล้ายกันตรงที่ เป็นประเทศเกษตรกรรมเมื่อหลายสิบปีก่อน
หลังจากนั้น เปลี่ยนเป็นประเทศที่พึ่งพาภาคอุตสาหกรรม
รวมถึงการรับจ้างผลิต

แต่สิ่งที่ต่างไปคือ การศึกษาวิจัย เพื่อมาต่อยอดกับบริษัทภายในประเทศ เปลี่ยนจากผู้รับจ้าง กลายเป็นผู้ผลิตเทคโนโลยี สร้างแบรนด์ของประเทศ แล้วส่งออกไปแทน

ซึ่งทั้งหมดนี้จะเกิดขึ้นไม่ได้เลย ถ้าขาดวิสัยทัศน์ของภาครัฐ ที่พร้อมสนับสนุนภาคเอกชน ในการต่อยอดไปสู่อุตสาหกรรมมูลค่าสูง รวมถึงการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ และสร้างมูลค่าเพิ่มให้วัฒนธรรมของประเทศ

ที่เป็นหัวใจสำคัญ ช่วยให้เกาหลีใต้ก้าวข้ามกับดักรายได้ปานกลางมาได้

สำหรับประเทศไทย บทเรียนจากเกาหลีใต้ ถือเป็นแรงขับเคลื่อนได้อย่างดีว่า

ไทยก็สามารถก้าวข้ามกับดักรายได้ปานกลางได้เช่นกัน
แต่ขึ้นอยู่กับว่า เราพร้อมที่จะยอมรับ เรียนรู้ และสร้างการเปลี่ยนแปลงที่ยิ่งใหญ่เหล่านั้นหรือไม่

References
-https://www.worldbank.org/en/country/mic/overview
-https://www.the101.world/politics-middle-income-trap
-https://www.bot.or.th/th/research-and-publications/articles-and-publications/articles/Atricle_07Nov2017.html